Door hormonen beginnen kinderen aan het einde van de basisschooltijd te veranderen. Bij meisjes vinden de eerste lichamelijke veranderingen plaats vanaf ongeveer 10 jaar. Bij jongens is dit meestal ongeveer een jaar later.
De puberteit komt eraan en dan word je kind geslachtsrijp. Een jongen is in staat om kinderen te verwekken vanaf het moment dat hij zijn eerste zaadlozing heeft. Een meisje kan zwanger raken vanaf haar eerste eisprong; een paar weken voor haar eerste menstruatie dus.
Het is goed om deze veranderingen met je kind te bespreken. Ook seksuele voorlichting is op puberleeftijd belangrijk.
Hormonen en puberteit
Oestrogeen, progesteron en testosteron zorgen ervoor dat de geslachtsklieren gaan werken. Deze hormonen zorgen er bovendien voor dat ze blijven werken zolang een mens vruchtbaar blijft.
De puberteit bij meisjes wordt veroorzaakt doordat de eierstokken geslachtshormonen gaan produceren. Door deze hormonen verandert het lichaam. Dit verloopt meestal in een vaste volgorde. Ook bij jongens zie je veranderingen door geslachtshormonen. Tussen de eerste tekens en de eerste menstruatie of zaadlozing zit wel een paar jaar.
Wat verandert er bij meisjes?
Meisjes krijgen borsten als ze gemiddeld 10 of 11 jaar zijn en soms ook al eerder. Daarna krijgen ze schaamhaar en okselhaar. Het okselzweet gaat ruiken.
Vanaf 11 jaar zie je bij meisjes een groeispurt. Ook de schaamlippen worden groter en veranderen van kleur. De vagina wit slijm begint af te scheiden. De meeste meisjes worden voor het eerst ongesteld tussen hun 10e en 15e jaar.
Tussen de 15 en 18 jaar kunnen de borsten nog wat groter worden en de heupen wat breder. Het kan zijn dat de borsten van je dochter links en rechts ongelijk groeien. Daar hoeft ze zich geen zorgen over te maken. Het verschil verdwijnt meestal later, al kan een klein verschil blijven bestaan.
Wat verandert er bij jongens?
Bij jongens begint de puberteit met de groei van zaadballen. Daarna volgt al snel de groei van de penis en daarbij het groter worden van de balzak. Dit gebeurt als ze ongeveer 11 -12 jaar zijn. Ze krijgen een eerste zaadlozing als ze gemiddeld 14 jaar zijn.
Ook gaat schaamhaar en okselhaar groeien, vanaf ongeveer 12 jaar. Het okselzweet gaat ruiken. Later krijgt je zoon ook snor en baardhaar.
Schrik niet als zijn geslachtsdeel er anders uit gaat zien dan je gewend bent.
Zolang je kind geen pijn heeft, hoef je je geen zorgen te maken over het uiterlijk.
Door de hormonen groeit het strottenhoofd in de keel, bij jongens kun je het soms echt zien: ze krijgen een adamsappel. De stembanden worden door die groei langer en ook dikker. Daardoor wordt de stem lager als hij tussen 11 en 16 jaar is. Dit heet de baard in de keel krijgen. Je zoon moet wennen aan die nieuwe stembanden. Hij heeft er een tijdje minder controle over. Daardoor gaat zijn stem soms ineens omhoog, zijn stem slaat over, vaak midden in een zin of, vaker nog, in een lied. Dit gaat vanzelf over.
Borstgroei bij jongens
De helft van de jongens krijgt in het begin van de puberteit ook borstgroei. We noemen dit ook wel groeiknoppen. Het komt door hormonen. Je zoon merkt het aan opgezette tepels en een verdikking onder de tepels. Bij jongens met overgewicht komen de groeiknoppen door meer vet nog wat verder naar voren. Zij maken zich hier vaak sneller zorgen om. Ook sommige medicijnen hebben borstvorming als bijwerking.
Borstvorming is niet gevaarlijk en het verdwijnt meestal na twee maanden tot drie jaar weer. Je kunt naar je huisarts als je je toch zorgen maakt.
Meer veranderingen
Een andere verandering is dat je kind jeugdpuistjes kan krijgen.
Behalve lichamelijke veranderingen zijn ook de hersenen van je puber volop in ontwikkeling; het puberbrein werkt echt anders dan je eigen volwassen hersenen.
Stemmingswisselingen horen er in de puberteit ook bij. Als je daar rekening mee houdt, is het gezelliger in huis.
Wat kun je doen?
Je kunt je kind op deze veranderingen voorbereiden door erover te praten. Vertel je kind welke veranderingen er gaan komen en dat ze met vragen hierover bij je terecht kunnen. Vaak zijn kinderen wat onzekerder in deze periode. Dat is heel normaal. Praat erover dat lichamen er heel verschillend uit kunnen zien en dat dat ook voor geslachtsdelen geldt.
Eerder of later in de puberteit
Als je je zorgen maakt omdat je kind extreem vroeg of laat in de puberteit is, vraag dan advies van de jeugdarts van de Jeugdgezondheidszorg of de huisarts. Bijvoorbeeld als je dochter beginnende borsten krijgt voor haar 8e of pas na haar 12e verjaardag. Of als de zaadballen van je zoon gaan groeien voordat hij 9 is of pas na zijn 13e verjaardag. Er zijn manieren om een te vroege puberteit bij kinderen tijdelijk te stoppen. Of om de veranderingen juist te stimuleren.