Online pesten: wat is het?

Online pesten gebeurt op verschillende manieren, bijvoorbeeld met beledigende reacties onder posts op sociale media. Of door valse informatie te verspreiden via nepaccounts. Dat online pesten elk uur van de dag kan plaatsvinden, maakt het anders dan offline pesten. Wat doet online pesten met kinderen en jongeren?

Wat is online pesten?

Online pesten of cyberpesten is pesten via digitale media. Op verschillende manieren is online pesten anders dan offline pesten:

Het stopt eigenlijk nooit

Online pesten kan doorgaan op elk uur van de dag. Dus ook als de pester en de gepeste thuis zijn. Dat maakt de gepeste extra kwetsbaar. Thuis zijn biedt dan geen veiligheid, wat het effect van het pesten vergroot. De pester heeft bij online pesten een groter publiek dan bijvoorbeeld op het schoolplein. Digitale bestanden zoals foto's of video's kunnen breder verspreid worden. En zijn moeilijk te verwijderen. En als het pesten wel gestopt is, zijn vervelende berichten, reacties, foto's of filmpjes vaak nog steeds terug te vinden. Hierdoor kan online pesten langdurige gevolgen hebben.

Het gebeurt op afstand

De pester en andere betrokkenen zien niet goed wat het effect is van de online pesterijen. Zij zien de gepeste niet op dat moment in het echt. De emoties zijn niet zichtbaar. Het online pesten kan daardoor gemakkelijker erger worden dan ander pestgedrag. Als het pesten ook nog plaatsvindt op openbare platforms, bijvoorbeeld via reacties onder posts, bereikt het een groot publiek.

Het kan anoniem

Online pesten kan bijvoorbeeld via nepaccounts, waarmee je moeilijk kunt achterhalen wie er pest. Door de anonimiteit voelen pesters zich minder snel bekeken, waardoor zij online verder gaan dan bijvoorbeeld op het schoolplein. Sommige online pesters houden hun identiteit bovendien bewust achter. Ze zijn actief vanaf een anoniem account dat niet te herleiden is naar hun echte identiteit. Toch kennen de meeste online pesters hun slachtoffers vaak ook in het echt.

Het gebeurt subtiel

Jongeren kunnen vaak goed inschatten wat andere jongeren denken, doen en voelen. Maar het komt voor dat juist pesters minder sterk geraakt worden door andermans emoties. Online kunnen zij subtiele oftewel voorzichtige vormen gebruiken om de machtsongelijkheid tussen hen en het slachtoffer duidelijk te maken. Denk hierbij aan negeren, buitensluiten en 'hoektags'. Bij deze laatste vorm wordt iemand in de hoek van een foto getagd, terwijl die persoon niet op de foto staat.

Deze subtiele vormen van online pesten zijn minder zichtbaar voor buitenstaanders en opvoeders, waardoor de pester zich sneller onaantastbaar voelt. Buitenstaanders kunnen dat online gedrag immers niet met zekerheid benoemen als pestgedrag. Daarom is het belangrijk om uit te gaan van wat de gepeste persoon ervaart.

Cyberpesten als 'extra gereedschap'

Online pesten gebeurt in veel gevallen in combinatie met ander pestgedrag. Want hoewel online pesten anoniemer kan zijn dan ander pestgedrag, weet de persoon die gepest wordt vaak wel wie erachter zit. Bedenk dat kinderen en jongeren nu, anders dan eerdere generaties, geen verschil meer ervaren tussen het contact in de fysieke wereld en de digitale wereld.

De sociale relaties tussen kinderen zijn de basis van pestgedrag, of dat nu online pesten of offline pesten is. Kinderen die te maken hebben met voortdurend pestgedrag in de klas of op de sportclub, worden vaak ook online gepest. Andersom geldt het ook: kinderen die online gepest worden, krijgen vaak ook in andere omgevingen met pestgedrag te maken. Het gaat dan meestal om dezelfde pesters. Kinderen die gepest worden nemen daardoor ook niet zo snel het initiatief om online terug te pesten. Ze moeten de pester immers vaak de volgende dag weer onder ogen komen.

Welke vormen kan online pesten hebben?

Online pesten verschilt niet heel veel van ander pestgedrag. Houd hierbij in gedachten dat het effect van cyberpesten wel anders kan zijn, omdat het ook in de thuisomgeving gebeurt en het bereik online groot kan zijn. Toch gaat het in de kern om dezelfde onderdelen van pesten: uitsluiten en pijn doen. De volgende vormen van online pesten komen het meest voor:

Uitsluiten

Voorbeelden van uitsluiten zijn

  • Ongevraagd toevoegen aan en verwijderen uit groepen
  • Blokkeren
  • Negeren
  • Roddelen
  • Discrimineren

Beledigen

Denk aan het plaatsen van beledigingen onder een foto, iemand uitschelden of discrimineren. Pesters spreken deze opmerkingen misschien minder snel hardop uit.

Voor gek zetten

Een voorbeeld hiervan is een belastende of ongewenste foto naar de hele klas of sportteam versturen. Die foto's worden vaak ook weer doorgestuurd. Vaak gaat het om een screenshot of een bewerkte foto. Of de pesters maken een nepaccount aan op de naam van de gepeste. Met zo'n nepaccount kunnen zij heel gemakkelijk vervelende informatie verspreiden. Foto's verspreiden gaat vaak razendsnel. Als de pesters de foto's offline halen, kunnen ze al in handen zijn van anderen. Een ander voorbeeld is het verder verspreiden van beeldmateriaal dat in vertrouwen gedeeld is.

Bedreigen

Voorbeelden van online bedreigingen zijn:

  • Dreigende berichtjes
  • Intimideren
  • Lastigvallen
  • Spammen

Wat zijn de gevolgen van online pesten?

Net als bij ander pestgedrag gaat online pesten samen met mentale problemen zoals depressieve gevoelens, angst, eenzaamheid, minderwaardigheid en uitzichtloosheid. En soms zelfs met zelfmoordgedachten. Kinderen die zowel met cyberpesten online pesten als met ander pestgedrag te maken hebben, ervaren de meeste problemen. Voor professionals is het belangrijk om te weten dat online pesten relatief wat minder vaak voorkomt dan fysiek pestgedrag, maar dat het wel degelijk een serieus probleem is.

Het is belangrijk dat jongeren niet met hun negatieve gevoelens blijven rondlopen, maar erover praten. Dat lucht vaak op en kan ze helpen om zich minder somber of eenzaam te voelen. Kinderen en jongeren kunnen met de Kindertelefoon bellen over negatieve gevoelens. Zij zijn te bereiken via: 0800-0432. Als je signaleert dat een jongere zelfmoordgedachten heeft, maar er niet met iemand uit diens omgeving over kan of wil praten, verwijs de jongere dan naar Stichting 113 Zelfmoordpreventie. Het gratis telefoonnummer is: 0800-0113.

Lees ook

Alle pagina's over pesten

Foto Mirella van den Burg

Vragen? Neem contact op met:

Mirella van den Burg, MSc

adviseur onderwijs en veiligheid
m.vandenburg@nji.nl